Oczopląs – przyczyny, objawy i opcje leczenia

Oczopląs to termin określający niekontrolowane ruchy gałek ocznych, które powtarzają się w rytmicznym cyklu. Zwykle jest to oznaka choroby oczu, ale może również sugerować coś poważniejszego, na przykład problemy neurologiczne lub laryngologiczne. Oczopląs może być wrodzony lub nabyty. Dowiedz się, jakie są przyczyny oczopląsu oraz jak go leczyć.

Czym jest oczopląs?

Oczopląs jest niczym innym jak mimowolnym ruchem gałek ocznych, jest on powtarzany jednolicie oraz rytmicznie. Podłożem oczopląsu jest zaburzenie równowagi w napięciu mięśni okoruchowych. Zjawisko to prowadzi do pogorszenia wzroku, problemów z równowagą i trudnościami z koordynacją. Ruch gałek ocznych wskutek oczopląsu może występować we wszystkie strony: w górę i w dół, z boku na bok i w układzie kołowym. Oczy osób, które posiadają oczopląs, nie są w stanie patrzeć cały czas na dany obiekt. Osoby te mogą pomagać sobie, kiwając głową lub trzymając ją w niecodziennych pozycjach. Mówi się, że około 0,2% ludzi cierpi na trwały oczopląs.

Przyczyny oczopląsu

Na oczopląs możemy cierpieć wtedy, gdy posiadamy uszkodzony błędnik, cierpimy na zaburzenia mózgu lub podczas zażywania niektórych leków. Przyczyną może być również zatrucie alkoholem i niedoczynność mięśni w gałce ocznej. Oczopląs towarzyszy również innym chorobom układu nerwowego, jak i wadom rozwojowym oka, które są połączone z dużym osłabieniem wzroku. Oczopląs może być również wrodzony o nieznanej etiologii.

Różne rodzaje oczopląsu

W przypadku oczopląsu wyróżniamy dwa rodzaje ruchu oczu. Pierwszy z nich pozwala osobie chorej na skupieniu wzroku na obserwowanym przedmiocie. Drugi zaś jest niezależny od woli osoby, która posiada tego rodzaju schorzenie, przy czym powoduje oderwanie wzroku od przedmiotu, który ma być obserwowany. Efektem tego jest brak możliwości skupienia się przez chorego na postrzeganiu wybranego obrazu.

Oczopląs skokowy charakteryzuje się tym, że osoba chora posiada jeden ruch powolny, gdzie po nim następuje nagły powrót do skupienia wzroku na wybranym obiekcie. Jeśli jednak oba ruchy oczu są wolne, wtedy mamy do czynienia z oczopląsem wahadłowym. Jeżeli jednak oczopląs wahadłowy zmienia się w oczopląs skokowy, kiedy spojrzymy w bok, wtedy jest to oczopląs mieszany.

Oczopląs może występować jako objaw choroby lub może być fizjologiczny. Fizjologicznym oczopląsem jest ten, który występuje prawidłowo i możemy go zaobserwować w trzech sytuacjach: kiedy ustawimy nasze gałki oczne skrajnie (np. przy patrzeniu skrajnie w lewo lub prawo), kiedy obserwujemy powtarzalny się ruch tego samego przedmiotu (oczopląs optokinetyczny) oraz kiedy bodźce działają na narząd równowagi, który znajduje się w uchu wewnętrznym (oczopląs przedsionkowy).

Patologiczny oczopląs błędnikowy jest związany z chorobami w uchu wewnętrznym.

Dość popularny jest oczopląs związany z chorobami oczu, który może występować przy urodzeniu. Zwykle wiąże się z wadami wzroku, takimi jak zaćma, bielactwo i niedorozwój części plamkowej siatkówki. Czasami możemy zaobserwować oczopląs ukryty, który łatwo zdiagnozować poprzez zasłonięcie jednego oka.

Przy uszkodzeniu podstawy czaszki, stwardnieniu rozsianym, chorobie móżdżku i uszkodzeniu jądra nerwu VI może wystąpić patologiczny oczopląs pochodzenia ośrodkowego. Podczas uszkodzenia śródmózgowia możemy zauważyć:

• oczopląs huśtawkowo-naprzemienny – jedno oko opada i ustawia się rozbieżnie, drugie zaś podnosi się i ustawia zbieżnie.
• oczopląs konwergencyjno-retrakcyjny – gdy patrzymy w górę, nasze gałki oczne ustawiają się zbieżnie i w tym samym momencie wciągnięte są w głąb oczodołu.
• oczopląs okresowo-naprzemienny – spowodować go może uszkodzony pień mózgu w chorobach demielinizacyjnych lub naczyniowych.

W oczopląsie ruch gałek ocznych może przebiegać w różnych kierunkach – rotacyjnym (dookoła), pionowym, poziomym oraz nieregularnie. Częstotliwość jest kolejną cechą, która opisuje oczopląs, jest to informacja o tym, jak szybko oczy się poruszają. Amplituda oczopląsu jest właściwością, która dotyczy zakresu ruchu, określa się je jako ruchy grubofaliste lub drobnofaliste. Wyróżniamy również oczopląs wrodzony oraz nabyty, ze względu na to, kiedy u nas powstał. W zależności od przyczyny oczopląs może dotyczyć jednego oka lub obu oczu.

Oznaki i objawy oczopląsu

Najczęstszym objawem oczopląsu są niekontrolowane ruchy gałek ocznych w różnym kierunku i natężeniu oraz o różnej szybkości i postaci. Ruchy te powodują problemy ze wzrokiem oraz obniżają ostrość widzenia.

Jeżeli posiadamy wrodzony rodzaj oczopląsu, charakteryzuje się on znacząco obniżoną ostrością widzenia. Ten rodzaj oczopląsu nie atakuje podczas snu. W większości przypadków lepsza ostrość wzroku jest, kiedy patrzymy na przedmioty znajdujące się w bliży. Spowodowane to jest zbieżnym ustawieniem oczu podczas czytania, co powoduje mniejszy ruch oczopląsowy. Występować może również wyrównawcze ustawienie głowy podczas nasilenia oczopląsu zależnie od kierunku, w którym osoba chora patrzy. Występuje wtedy tzw. strefa neutralna, która odnosi się do pola widzenia, gdzie ruch gałek ocznych ustępuje całkowicie lub jest minimalny, wtedy chory przekręca głowę w bok.

Diagnoza i opcje leczenia dla osób z oczopląsem

W celu zdiagnozowania oczopląsu należy udać się na wizytę do okulisty, który przeprowadzi zestaw badań. Pomóc w tym może niepozorne nagranie wideo, po którym można przeanalizować ruch gałek ocznych w zwolnionym tempie. Niekiedy stwierdzenie oczywistej przyczyny okulistycznej oczopląsu nie jest takie proste, wtedy konieczne jest wykonanie badań neurologicznych wraz z badaniami układu nerwowego (np.rezonansem magnetycznym głowy), a niekiedy także konsultacja laryngologa.

Kiedy chcemy wyleczyć oczopląs, pomocne w tym może okazać się uzyskanie optymalnej ostrości wzroku przez skorygowanie wady refrakcji. Wielu specjalistów uważa, że dobrym rozwiązaniem jest korzystanie z soczewek kontaktowych, ponieważ one w przeciwieństwie do okularów, poruszają się wraz z gałką oczną.